Ullr,
Ullur, Ullin, Ullinn, czyli Jasność, Sława, Świetność,
Wspaniałość, Blask.
Ull
to dzielny i urodziwy wojownik. Świetny łucznik, łowca zwierzyny,
narciarz i tarczownik. Wg Snorriego dobrze jest go poprosić o pomoc
przed pojedynkiem. Patronował również innym ważnym aspektom
ludzkiego życia, do których należało m.in. rozpalanie ognia lub
składanie przysiąg na jego pierścień (naramiennik?) -
at hringi Ullar.
Siedzibą
najlepszego łucznika w Asgardzie jest Ydalir (Dolina Cisów) a
właśnie z drewna cisowego wykonywano łuki. Słowo cis bywa też
metaforą łuku.
Wg
niektórych badaczy imię to wywodzi się od gockiego wulÞus
oznaczające
chwałę, wspaniałość oraz blask i może sugerować, iż Ull był
bogiem niebios kojarzonym z zorzą północną. Inne teorie wywodzą
Ullinn od słowa wóÞ
(pieśń) i zwracają uwagę na podobieństwo do Óðinn wywodzącego
się od óðr (poezja).
Odyn
torturowany między dwoma ogniskami (Grimnismal) mówi:
Ulla
łaskę i bogów zdobędzie,
Kto
pierwszy opanuje ogień, (spojrzy w ogień?)
Domy
synów Asów staną otworem,
Gdy
się kotły zdejmie z palenisk.
Wyraźnie
łączy tego boga z żywiołem ognia i może dotyczyć ceremonii
religijnej, w której Ull odgrywa bardzo ważną rolę. Wg niektórych
naukowców strofa ta może również oznaczać, iż Odyn w ten sposób
podkreśla, że ten, kto przerwie jego męki zostanie pobłogosławiony
przez Ulla i innych bogów. Jest to możliwe, ale nie jest jasne.
Zdania te padają mniej więcej w środku pieśni, po opisie
tworzenia świata z ciała Ymira a przed przedstawieniem statku
Freja. W związku z tym nabierają bardziej charakteru kolejnego
opisu bogów i ich świata, niż sugestii, by uwolnić uwięzionego.
Niewątpliwie jednak Ull wymieniany jest na pierwszym miejscu w tej
strofie i ma związek z ogniem i domostwem.
Z
Pieśni o Atlim natomiast możemy dowiedzieć się nieco więcej o
składaniu przysiąg. Wg słów Gudrun los zemści się na Atlim,
który złamał przysięga składaną Gunnarowi:
Na
słońce, gdy stało najwyżej, koło Góry Sygtyra, na leże Hokwera i na pierścień Ulla.
Przysięgi
składano zazwyczaj w czasie najdłuższego dnia w roku (23 – 24
czerwca, zazwyczaj w pobliżu świętej góry, kamienia lub skały i
bardzo często na pierścień – czego dowodem są liczne znaleziska
archeologiczne, np. wykopaliska w Szwecji przeprowadzone w 2007r
(Lilla Ullevi).
Swoją
drogą, zarówno Pieśń o Atlim jak i Pieśń Grimnira uważane są
za najstarsze poematy eddaiczne. Być może nie przypadkowo w obu
pieśniach pada imię właśnie tego boga. Z biegiem czasu zaczęły
pojawiać się inskrypcje, w których na świadka przysięgi
przywoływano Thora, natomiast wcześniej zwracano się do jego
przybranego syna.
Saxo
Grammaticus w Gesta Danorum opowiada o Ollerze (Ollerus, Ull), znawcy
magii, który pod nieobecność Othina (Othinus, Odyn) przejął jego
władzę i przywłaszczył sobie małżonkę nieobecnego. Akcja
rozgrywa się w świecie ludzi, a dokładnie w Bizancjum. Ollerus
zastępuje Othina przez długie lata, później zostaje wypędzony.
Udaje się do Szwecji i ginie tam zabity przez Duńczyków. Saxo
określa go jako maga, który potrafi podróżować przez morza na
kości, na którą rzuca zaklęcia. Znaleziska archeologiczne
dowodzą, iż w epoce wikingów funkcjonowały łyżwy wykonane
właśnie z kości.
Kenningi
określające tarcze nawiązują do tego Asa: Ullar skip (statek
Ulla), Ullar kjóll (kil statku Ulla) lub Ullar askr (jesion Ulla,
mały statek Ulla), które dowodzą iż tarczę uznawano za statek
tego boga. Być może As Tarczy jest w stanie przemieszczać się na
niej, podobnie jak dzisiejsi snowboardziści?
Imię
Ulla pojawia się już w III w. n.e. na skuwce od miecza zThorsbjerg. Inskrypcja wulÞuÞewaR
może
oznaczać „sługę Ulla” lub „kapłana Ulla” i być nazwą
miecza. Druga część inskrypcji niwajmariR
tłumaczona
jest jako well-honored.
Na
terenie Norwegii i Szwecji występują liczne toponimy powstałe od
jego imienia (ale nie na terenie Islandii oraz Danii), co świadczy o
dużym znaczeniu tego boga. Niewątpliwie większym niż wskazuja na
to źródła literackie.
W
Lilla Ullevi,
na północ od Sztokholmu archeolodzy odkryli ślady miejsca kultu
Ulla, które datowane jest na V – VIII w n.e. Miejsce to jest dobrze
zachowane, ma kształt platformy z dwoma kamiennymi „ramionami”,
z których każdy ma po 4 słupy z przodu, co może świadczyć o tym,
że na nich wnoszona była drewniana platforma. W tej okolicy
archeolodzy odkryli również 65 pierścieni. Prawdopodobnie razem z
nimi składano przysięgi i poświęcano je Ullowi.
Fragment
z kamienia runicznego Sparlösa z Vastergötlandii (Szwecja), około
800 r.n.e. Wg Nielsa Åge Nielsona przedstawia ofiarę dla Ulla. (The Art Archive/Dalii Orti).
Od
1962r w miasteczku Breckenridge (USA) w styczniu odbywa się
kilkudniowy festyn poświęcony Ullowi.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz